Djuphavsslettene er ei sterk historie om sorg etter at ein har mista eit barn i sjølvmord.
I denne sjølvbiografiske romanen skriv Hilde K. Kvalvaag om ei firebarnsmor som mistar sin nest eldste son då han tar livet sitt, berre nitten år gammal. Minsteguten hennar er berre fire år. Han treng henne. For han og dei andre barna må ho prøve å redde seg sjølv.

Forhåndsbestill Djuphavsslettene her. — Forhåndsbestill *Djuphavsslettene* **her**.

Hilde, ein blir djupt bevega av å lese Djuphavsslettene, det er ei så skilsetjande lesaroppleving at eg er nøydd til å spørje: Korleis har det eigentleg vore å skrive denne boka?

For meg har det vore veldig vondt, men samtidig heilt nødvendig. Det har også, på underleg vis, vore nesten gledesfylt å skrive denne romanen. Han har nesten skrive seg sjølv. Det var som det gjekk eit ras i meg, av ord som måtte ut. Gjennom skrivinga har eg opplevd på nytt noko som var så vondt at det nesten ikkje gjekk an å overleve, samtidig som det har vore ei utforsking av kva som skjer med ein familie i djup sorg. Eg blei overraska over noko av det som kom fram på papiret. Men framfor alt har skrivinga av denne boka gjort at eg kunne vere saman med sonen min, som ikkje lever lenger. Det har også gjort at eg kunne feste meg sjølv i verda igjen og sjå det frykteleg tragiske som har hendt, litt på avstand.

I romanen følger vi mora mens ho prøver å finne eit feste i verda igjen, som du seier, frå å vere i det djupaste mørkeret, på botnen av havet. Kva i verda er det som gir henne feste?

Når ein mistar nokon som står ein nær, og kanskje særleg eit barn, mistar ein verda slik ein kjenner henne. Verda må byggast opp på nytt, og ein må finne feste i denne nye verkelegheita. Om vi følger romanen, prøver mora først å finne feste gjennom å bore i om dette var planlagt, altså ei undersøking av om ho verkeleg kjente sin eigen son. Var han verkeleg glad ein dag, og så djupt ulukkeleg den neste? Ved å få stadfest at vennene og kjærasten og andre som var nær Victor, også såg det same – store svingingar, men også mykje glede – finn ho ei slags trøyst.

“Alle som har hatt eit stort tap, lever med eit før og eit etter. Etterpå, kven er ein då? ”

Ho finn òg eit slags feste ved å ha omsorg for den vesle sonen og snakke med vennene, overgi seg til omsorg frå dei. Dei blir som ei livbøye, men det er også ei stor smerte hos henne, over at ho er på ein veldig mørk og einsam stad, med ei sorg som gjennomsyrer alt. Alle tankar, alle bevegelsar. Dei andre er ein annan stad. I lyset.

Fysisk finn ho feste i sigarettane – ho kan ikkje puste utan sigarettar – og ved å kjøle ned tankane i havet. Det er mykje bading i romanen – og reising. Reisene går ofte til havet, alltid med familien. Ho klamrar seg til dette, at familien held saman, til dei tre barna som lever. Og ho tenker «3–1 til livet». Reisinga er både flukt og kontakt med den ho var før sonen døydde. For ho har alltid reist. Familien har alltid reist.

Festet kjem framfor alt inne frå kroppen. Frå den ville kjærleiken ho, etter det første sjokket, føler for dei levande barna sine og mannen sin. Dei er her, dei finst.

Alle som har hatt eit stort tap, lever med eit før og eit etter. Etterpå, kven er ein då?

For mora i romanen er det vanskeleg å velje denne verda, når sonen valde verda vekk. Ho kjenner på eit stort raseri, mot alt det likegyldige ho meiner å sjå. Ho er sint på alt overflatisk, sint for at samfunnet er så hardt og fylt av krav til dei unge. Men det er også eit feste: å sjå på verda med desse nye auga, og ønske seg ei anna verd.

Forholdet hennar til litteratur endrar seg også?

Ja, mora i romanen er forfattar, og det å klare å komme tilbake til litteraturen er å finne feste i den ho var før sonen hennar døydde. Men det er ting ho ikkje orkar å lese lenger; mykje av det ho likte før, synest ho no er grunt, eller uinteressant. Likevel, når litteratur etter ei tid blir viktig igjen, blir det ein stad å finne fellesskap, ei slags trøyst og også skjønnheit. Og når ho begynner å skrive igjen, kan ho skrive fram både det som var, og det som skjer akkurat no. Ho skriv fram den nye verda, der minna etter sonen er alt som er att etter han, og gjennom skrift kan ho gå tilbake til då han levde. Samstundes blir skrivinga ei hjelp til å bygge opp verda på nytt. Til si overrasking finn ho mykje glede i det ho skriv. Ho begynner å tenke på korleis litteratur og kunst kan hjelpe til ein til å finne meining, og samanheng, når verda slik ein kjenner henne, er knust.

Det er også mykje humor i boka, kolsvart humor. Iblant sit ein og humrar, på same tid som gråten svir i halsen. Humoren er også viktig?

Eg er så glad for at du ser humoren. Sørgande treng å le, og i romanen ler dei av absurditeten i verda, og mora ler av seg sjølv, av intensiteten sin, av dei mislukka planane sine. Kanskje er det ein slags katarsis i dette.

“Eg skreiv sjølvbiografisk fordi eg ikkje kunne halde ut å dikte opp min eigen son. Eg vil at namnet hans ikkje skal bli gløymt.”

Kven var Victor, sonen din, og korleis var relasjonen dykkar?

Eg håper Victor gjennom denne boka står fram som ein samansett ung mann som var elska av mange. Han var eit menneske med store kontrastar, det budde mykje lys og latter i han, men også eit mørker. Eg følgde han tett, så tett som han tillét, og eg tenker at det var eit sterkt band mellom oss.

Det viktigaste for meg å få fram er at det ikkje finst éi enkelt historie om Victor – at han var så mykje meir enn handlinga den tragiske ettermiddagen. Alle som kjente han, har si unike historie om kven han var. Det finst òg mange historier om kva han var for oss. Eg har prøvd å skrive fram nokre av desse historiene. Det finst også mange historier om oss, familien hans. Vi er meir enn etterlatne, vi er også heile menneske.

Det kjem fram i romanen at familien din først ikkje ville at du skulle skrive om Victor. Kva tenkte du då?

Då familien rett etter at han døydde, sa at eg ikkje skulle skrive om dette, blei eg fortvila. Det kjendest nesten fysisk vondt å ikkje kunne skrive det ned, arbeide med det, finne ei form. Eg kunne ikkje lenger vere forfattar om eg ikkje fekk skrive om han og sorga. Eg mista heilt interessa for å skrive om andre ting enn sorga etter han, om han. Alt anna var bleikt, uinteressant. Då han døydde, mista eg så mykje, og ved å ikkje kunne skrive ville eg miste endå meir. At familien etter kvart lét meg skrive, er eg djupt takksam for. Og romanen er ei kjærleikserklæring til dei.

Sjanger blir ofte eit tema når det kjem ut bøker der forfattaren er open om at boka bygger på ei sann historie. Kvifor blei dette ein sjølvbiografisk roman?

Eg skreiv sjølvbiografisk fordi eg ikkje kunne halde ut å dikte opp min eigen son. Eg vil at namnet hans ikkje skal bli gløymt. Eg trur også boka blir eit viktigare dokument om ho bygger på sanne hendingar. Når det er sagt, er det ikkje eit éin-til-éin-forhold mellom mora i romanen og sonen Victor, ei heller dei andre karakterane. Dette er ein roman, og kanskje er ikkje alt som står i teksten, sant. Til dømes er enkelte hendingar og karakterar endra på for å skjerme faktiske personar. I tillegg er stoffet i romanen såpass mykje forma at eg aldri var i tvil om at dette var ein roman, og ikkje sakprosa. Eg tenker også at komposisjonen, språket og minnearbeidet i romanen er skjønnlitterært.

Dette er ein roman som er både rå og poetisk. Har måten du har skrive på, vore annleis no enn i dine tidlegare romanar? Du seier i romanen at du vil skrive med kroppen – kva meiner du med det?

Ja, eg trur det eg skriv, har endra seg – at eg no skriv meir rått. Eg lèt det flyte, det er villare, og meir fragmentarisk. Eg har vore opptatt av å finne eit språk for det som skjer i kroppen, og skrive så sanseleg og nært som mogleg om dette. Når ein er i sorg, er alle sansar hypersensitiverte – alt er forsterka, samtidig misser hovudet kontrollen over kroppen, som ved ein fødsel. Eg skriv ut frå denne staden, der ingenting er normalt. Eg håper det kjem fram i språket, der eg mellom anna har vore inspirert av sjokkspråket til Naja Marie Aidt, Marcel Prousts måte å skrive fram minne på, og den svarte humoren til Linda Boström.

“Eg vil gi sorga eit språk, vise henne fram nakent, som eit stort smerteskrik, så dei som les, kan forstå kor djupt ho går.”

«Eg vil noko med denne romanen», har du sagt. Vil du seie litt om det?

Ja, eg vil noko med denne boka, ellers hadde eg ikkje trengt å gje henne ut. Eg vil gi sorga eit språk, vise henne fram nakent, som eit stort smerteskrik, så dei som les, kan forstå kor djupt ho går. Men eg vil også vise fram kor radikalt annleis livet blir med ei stor sorg, og at det finst nokre veldig store gleder der, og forteljingar om samhald. Eg vil også fortelje dei som ein gong har tenkt på å ta sitt eige liv, kva krater dei vil etterlate seg om dei gjer dette. Morgondagen finst alltid, sjølv i det mørkaste. Når eg har skrive denne romanen, har eg skjønt at det einaste som kan redde oss, er kjærleiken. Slik sett er ikkje dette ein roman om sjølvmord, men om kjærleik, om familie, om vennskap og om den mørkaste latteren. Og vil eg tilføye, gjennom litteratur og skrift, kunne førestille seg eit anna liv, der ikkje alt er smerte.

Hilde K. Kvalvaag (f.1968) bur i Bergen. Ho debuterte med ungdomsromanen Hjarteklapp i 2003, og har sidan gitt ut fleire prislønte og kritikarroste bøker for ungdom og vaksne. I 2008 kom romanen Skagerrak, som ho fekk Samlagsprisen for. Ho vart tildelt Brageprisen for beste barne- og ungdomsbok for romanen Fengsla i 2010. Fleire av bøkene hennar er omsett til tysk. Siste roman var Lev vel, alle (Samlaget, 2015).

Forhåndsbestill Djuphavsslettene her.